"Introduceer de term klimaattechnieker, die past beter bij dit vak en spreekt aan"
Volgens nieuwe voorzitter Climafed heeft de installateur een missie: positief bijdragen aan het klimaat
Climafed, de Belgische federatie voor klimaattechnologieën, heeft een nieuwe voorzitter aangesteld. Met Johan De Cuyper, managing director bij Weishaupt, kiest de organisatie voor een ervaren profiel binnen de sector van hernieuwbare energie. De focus voor de komende jaren? “De energieratio corrigeren ten gunste van elektriciteit en klimaatvriendelijke technologieën binnen EPB de waardering geven die ze verdienen. Beide zijn noodzakelijk om de energietransitie te versnellen’, aldus Johan De Cuyper.
“Mijn werk werd een missie”
Johan De Cuyper legde al een indrukwekkend internationaal parcours af. Hij startte zijn carrière bij Gore, bekend van de Gore Tex kleding. Het was echter de filtratiefunctie van Gore kunststof in rookgaskanalen die de nieuwe voorzitter van Climafed in de energiesector deed belanden. “Milieutechnologie is de rode draad doorheen mijn carrière en heeft me altijd gepassioneerd”, aldus Johan De Cuyper.
Na 15 jaar Gore en het opzetten van commerciële activiteiten op vijf markten, maakte Johan De Cuyper de overstap naar Alfa Laval. Daar ging hij na een drietal jaar op Benelux niveau, aan de slag op het hoofdkantoor in Zweden als general manager van de HVAC business unit en boorde hij niet alleen de Europese, maar ook de Amerikaanse en Chinese markten aan. “Tijdens mijn tijd bij Alfa Laval heb ik de warmtepompmarkt en die van warmtenetten heel goed leren kennen. Het waren klanten van me, we verkochten hen warmtewisselaars, luchtkoelers, afgiftestations, enz.”
“Ik raakte nog meer gebeten door duurzame energie-oplossingen. En toen ik op een HVAC-conferentie in 2011 voor het eerst hoorde dat de verwarming en koeling van gebouwen voor meer dan 40% van de CO2-uitstoot verantwoordelijk is, werd mijn werk ook een missie. Want ik begreep dat als ik mijn business kan doen groeien, dan doe ik ook iets goeds voor het milieu.”
Na de divestment van Cetetherm uit Alfa Laval, kwam Johan De Cuyper in 2018 bij Nibe Zweden terecht. In 2021 volgde een telefoontje van Weishaupt. “Ik vroeg me af of ze zich niet vergist hadden,” aldus Johan De Cuyper. “Ik kende Weishaupt vooral van hun branders, terwijl ik toen al duidelijk de weg van hernieuwbare energie had ingeslagen. ‘Maar net daarom hebben we jou nodig’, zeiden ze. ‘Want ook Weishaupt moet de omslag naar duurzame energie maken.’”
België, een echt warmtepompland
Vandaag is Johan De Cuyper general manager van Weishaupt Belux. “Ik heb het gevoel dat ik in deze functie iets positief kan bijdragen aan ons klimaat. Als fabrikant van ketels en warmtepompen sta je echt in het midden van het speelveld – je kan van binnenuit dingen in beweging zetten.” En als lid en nu voorzitter van Climafed, dat meer dan 45 producenten en invoerders van klimaattechnologie verenigt, nog meer natuurlijk. “Dat was als warmtenetspeler wel anders: toen stond ik vaker aan de zijlijn. Maar goed, dat is ergens logisch. In ons land dekken warmtenetten maar een beperkt deel van de totale warmtevraag.”
“De vergroening van Weishaupt is trouwens volop bezig. In onze Duitse researchafdeling werkt twee derde van het team aan duurzame productontwikkeling. Er wordt vooral druk gewerkt aan de overstap naar nieuwe koelvloeistoffen, net zoals bij alle warmtepompfabrikanten. Dat is geen kwestie van ‘nieuw gas erin en klaar’. Er moet echt een volledig nieuw product ontwikkeld worden – een proces dat veel vraagt van onze sector.”
“Daarbij komt dan nog de grilligheid van de warmtepompmarkt. Terwijl we als fabrikanten fors investeren in productiecapaciteit, daalt plots de vraag. Die combinatie maakt het er niet eenvoudiger op.”
“Niettemin verwacht ik dat België een echt warmtepompland wordt. Er is wel wat potentieel voor warmtenetten. Vooral dan voor zeer lage temperatuur warmtenetten die dicht bij de verbruikers zijn gelokaliseerd, bijvoorbeeld onder een speelplein in een wijk of onder de parking van een appartementsgebouw. Maar de grote warmtenetwerken zullen in België nog veel tijd vragen, denk ik.”
Een groot verschil met het voor Johan De Cuyper vertrouwde Zweden, waar stadsverwarming voor ongeveer de helft van de warmtevraag in woningen en utiliteitsgebouwen zorgt. “In feite is dat het gevolg van een gedurfde politieke beslissing in de jaren 70. Door de slechte luchtkwaliteit werd toen beslist om individuele fossiele verbranding aan banden te leggen, en om de gebouwen aan te sluiten op grote warmwaterbuizen die centraal worden aangestookt. Die centrale stookplaatsen werden vervolgens vergroend: van kolen naar mazout, later gas, dan proper gas en nu biomassa. In België werd in de jaren 70 beslist om een uitgebreid gasnet aan te leggen. Dat nu nog volledig omgooien, lijkt me onmogelijk, vandaar de inzet op warmtepompen.”
Twee belangrijke werkpunten voor Climafed
Energieratio rechttrekken
“Helaas staat het imago van warmtepompen vandaag onder druk, mede door negatieve media-aandacht. We weten allemaal dat de energietransitie noodzakelijk is, maar niet zonder horten en stoten zal verlopen. Als bij elke stap echter vooral de negatieve kant wordt belicht, zorgt dat voor veel onzekerheid bij de gebruikers.”
“Ik denk dat we met Climafed niet langer achter de feiten mogen aanhollen, en in plaats van foutieve of eenzijdige berichten recht te zetten, moeten we zelf, samen met collega-sectorverenigingen, het voortouw nemen met een campagne die niet alleen de noodzaak van de warmtepomp benadrukt, maar ook de voordelen in de verf zet. Denk aan de waardestijging van je woning en het extra comfort in de zomer doordat je met de warmtepomp ook kan koelen.”
“Oké, vandaag wordt er veel aandacht besteed aan de terugverdientijd van warmtepompen. De reden hiervoor is dat de verhouding tussen gas- en elektriciteitsprijzen scheef zit. Elektriciteit is momenteel 3,8 keer duurder dan gas, terwijl dat maximum 2,5 zou mogen zijn om een warmtepomp rendabel te maken. Dat is dan ook een belangrijk agendapunt voor Climafed: we willen die scheefgetrokken verhouding rechtzetten.”
Johan De Cuyper:
"Ik zie mijn werk als een missie. Als ik mijn business kan doen groeien, dan doe ik ook iets goeds voor het milieu"
“De elektriciteitsprijs is echter niet alles, er zijn nog andere manieren om van een warmtepomp een rendabele investering te maken. Uit recent onderzoek van de CREG bijvoorbeeld blijkt dat een warmtepomp gecombineerd met zonnepanelen, slimme sturing en een dynamisch tarief wel degelijk rendeert.”
“Rendabiliteitsstudies dienen bovendien rekening te houden met stijgende gasprijzen vanaf 2027 door de invoering van ETS2. Verwacht echter niet dat elektriciteit goedkoper wordt – de broodnodige investeringen in het net zullen de prijs eerder doen toenemen.”
“Energie zal in het algemeen dus duurder worden. Een reden te meer om te kiezen voor technologieën die zuinig omspringen met energie, zoals de warmtepomp.”
EPB mee hervormen
“Zo komen we meteen tot een tweede belangrijk werkpunt voor Climafed in de komende jaren. We werken vandaag actief mee aan de hervorming van EPB. Sommige technologieën verdienen immers een betere beoordeling, terwijl andere onterecht negatieve punten krijgen.
“Neem bijvoorbeeld woningstations: de combilus naar een appartement wordt afgestraft omdat er wat warmteverlies zou optreden in de gang. Dat verlies stelt echter weinig voor in vergelijking met de totale efficiëntiewinst van dit verwarmingssysteem. Toch botst dit op een diepgeworteld individualisme: niemand wil betalen voor warmte waarvan ook anderen profiteren. Terwijl net die gedeelde aanpak op termijn veel duurzamer en efficiënter is.”
Er is een mentale shift nodig: we moeten af van ons individualistisch denken
“Onze cultuur is erg individualistisch en ik begrijp wel waar dat vandaan komt. Die behoefte om zelf de touwtjes in handen te hebben, en dus over je eigen verwarmingstoestel te beschikken, is historisch gegroeid. Maar collectieve oplossingen bieden vaak veel voordelen.”
“Ik denk dat we bij nieuwbouwappartementen toch liever de Hong Kong look wensen te vermijden waarbij er aan de gevel tientallen verschillende buitenunits hangen.”
“Met Climafed hebben we een werkgroep opgericht die aanbevelingen zal formuleren voor projectontwikkelaars van nieuwbouwappartementen zodat zij overtuigd raken van de voordelen van collectieve oplossingen.”
“Het schaalvoordeel is een belangrijk voordeel. Individuele warmtepompen moeten elk op piekverbruik worden gedimensioneerd. De som van al hun vermogens samen is groter dan het totaalvermogen van een collectief systeem dat dankzij gespreide belasting kleiner kan worden gedimensioneerd.”
“Ook voor de gebruikers zijn er voordelen. Geen zorgen meer over onderhoud, er is één aanspreekpunt bij problemen en dankzij individuele verbruiksmeters is er geen discussie meer over wie wat heeft verbruikt en is een eerlijke facturatie perfect mogelijk. Hier ligt ook veel potentieel voor energy service companies. Er zijn er al actief, maar ik had verwacht dat het er ondertussen al meer zouden zijn.”
“Voor bestaande appartementsgebouwen met een collectieve stookplaats kan een hybride opstelling een sterke oplossing zijn. Zij het wel voorlopig, in afwachting van structurele renovaties. De oude ketel blijft, als back-up, terwijl een warmtepomp tot 70% van de warmtevraag opvangt. Hoe groter het benodigde vermogen, hoe interessanter zo’n hybride systeem trouwens wordt.”
Multitechnische aanpak is de toekomst
“Mijn advies aan installateurs? Stuur je bedrijf bij in de richting van multitechniek. Je klant verwacht ontzorgd te worden en wil het liefst maar één aanspreekpunt voor zijn warmtepomp, zonnepanelen, sturing, enz. Volg hiervoor bijscholing. En als je zelf niet meer mee wil of kan, verjong dan je bedrijf. Ik zag al verschillende inspirerende voorbeelden van een zoon of dochter die zich specialiseren in hernieuwbare technieken en het complexere elektrische luik, en zo een grote meerwaarde voor het installatiebedrijf betekenen.”
“De installateur van de toekomst heeft een missie: positief bijdragen aan het klimaat. Misschien is het zelfs tijd om afscheid te nemen van termen als ‘verwarmingsinstallateur’ of ‘koeltechnieker’. ‘Klimaattechnieker’ dekt de lading veel beter en is bovendien extra sexy voor jongeren om voor het beroep te kiezen.”
